Zioła na cukrzycę – działanie i zastosowanie

Cukrzyca to przewlekłe schorzenie metaboliczne o zróżnicowanej etiologii. Mamy z nią do czynienia, gdy komórki β trzustki nie produkują wystarczających ilości insuliny lub wówczas, gdy organizm nie potrafi efektywnie wykorzystać tego hormonu. Zioła na cukrzycę typu 2 stosowane są pomocniczo w leczeniu tej przewlekłej dolegliwości oraz towarzyszących jej powikłań.

Cukrzyca – naturalne metody leczenia?

Cukrzyca uznawana jest za jedną z najgroźniejszych chorób cywilizacyjnych. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) nazwała ją pierwszą niezakaźną epidemią. Wiąże się to z niezwykle szybko narastającą liczbą zachorowań na całym świecie. Schorzenie jest tym bardziej niebezpieczne, że powoduje wiele różnych zaburzeń, a także groźnych następstw. W początkowym etapie rozwoju cukrzycy niezwykle ważną rolę odgrywa zmiana stylu życia. Przejście na zdrową, zbilansowaną dietę, a także suplementacja i zioła na cukrzycę powinny stanowić tutaj podstawę. Naturalne metody leczenia mogą być jednak niewystarczające, gdy choroba diagnozowana jest w bardziej zaawansowanym stadium.

Zioła na cukrzycę typu 2 – działanie 

Zioła od bardzo dawna wykorzystywane są w leczeniu i zapobieganiu cukrzycy. Zanim pojawiły się leki syntetyczne, to właśnie rośliny pełniły funkcję podstawowych środków wykorzystywanych w leczeniu tego schorzenia. Obecnie surowce zielarskie stanowią przede wszystkim wspomaganie dla właściwego leczenia pacjentów z cukrzycą. Z dużym powodzeniem wykorzystywane są też w profilaktyce. Mechanizm działania większości ziół stosowanych w cukrzycy polega na obniżaniu poziomu glukozy we krwi poprzez hamowanie aktywności α-glukozydaz – enzymów, uczestniczących w trawieniu cukrów złożonych. Niektóre surowce roślinne zwiększają ponadto (jednak bardzo nieznacznie) wydzielanie insuliny lub działają insulinopodobnie, jak np. kora cynamonowca, powszechnie wykorzystywana w kuchni jako przyprawa.

Liść morwy białej (Morus alba L.)

Liście morwy białej to bogate źródło związków aktywnych, zwłaszcza polifenoli o działaniu antyoksydacyjnym, przeciwmiażdżycowym i antynowotworowym. Wyciągi z liści morwy wpływają korzystnie na poziom cukru we krwi, co wynika z hamowania aktywności enzymów: maltazy oraz α-glukozydazy odpowiedzialnych za przemiany w jelicie cienkim cukrów złożonych do glukozy. W związku z tym część węglowodanów nie ulega trawieniu i jest wydalana. Ostatecznie dochodzi do zmniejszenia wchłaniania glukozy przez organizm, a poziom cukru we krwi ulega obniżeniu. Ograniczone przyswajanie cukru po posiłkach, pomaga także w utrzymaniu właściwej wagi ciała i wspomaga odchudzanie.

Gotowe preparaty wspierające leczenie cukrzycy, które zawierają wyciągi z liści morwy białej są pomocne w trakcie stosowania diet niskokalorycznych. Podobnie jak sporządzane w warunkach domowych napary. Najlepiej zażywać je na ok. pół godziny przed posiłkiem. Za zmniejszenie wchłaniania węglowodanów z jelit odpowiada prawdopodobnie zawarty w niej alkaloid 1-dezoksynojirmicyna.

Owocnia fasoli (Phaseolus vulgaris L.)

Jak wskazują badania in vitro naowocnia fasoli posiada zdolność hamowania α-amylazy. Dzięki temu zmniejsza trawienie węglowodanów i ich wchłanianie. Badania przeprowadzone na szczurach z cukrzycą udowodniły, że podawanie im wyciągu z owocni fasoli obniża poziom glukozy we krwi , a także korzystnie wpływa na profil lipidowy. Z kolei badania kliniczne wykazały korelację pomiędzy zażywaniem ekstraktów z surowca a spadkiem glikemii po posiłku, a także większą kontrolę nad apetytem. Naowocnia fasoli stanowi częsty składnik preparatów wspomagających utrzymanie prawidłowego poziomu cukru, ale także środków wspierających proces odchudzania.

Nasiona kozieradki lekarskiej (Trigonella foenum-graecum L.)

Wyciągi z kozieradki sprzyjają wzrostowi liczby receptorów dla insuliny oraz hamują aktywność enzymów odpowiedzialnych za przemiany węglowodanów do glukozy w jelicie cienkim. Bardzo dobrze zatem kozieradka sprawdza się u osób cierpiących z powodu insulinooporności. Poprawia odpowiedź tkankową na glukozę krążącą we krwi. Badania wykazały, że podawanie zwierzętom zmielonych nasion kozieradki lub uzyskiwanych z nich wyciągów wodnych wpływało na wyraźny spadek poziomu glukozy we krwi.

Podobne wyniki uzyskano w przypadku chorych na cukrzycę typu 1 i 2. Dieta z dodatkiem kozieradki skutkowała istotnym spadkiem średniego poziomu glukozy na czczo oraz jej stężeń poposiłkowych u osób z cukrzycą, oraz redukowała o ponad połowę poziom glukozy wydalanej z moczem. Zaobserwowano, że surowiec może wpływać na wzrost stężenia insuliny we krwi. Dostępne bez recepty suplementy diety zawierające w składzie nasiona kozieradki są powszechnie dostępne w aptekach i sklepach zielarskich.

Kora cynamonowca cejlońskiego (Cinnamomum verum J. Presl.)

Cynamonowiec cejloński znany jest nam przede wszystkim z kuchni, jako przyprawa. W celach leczniczych wykorzystuje się korę cynamonowca pozyskiwaną z młodych gałązek. Jest to surowiec typowo olejkowy, prezentujący szeroki zakres działania. Ostatnimi czasy jednak zdecydowanie najbardziej ceniony w uwagi na możliwe wykorzystanie w leczeniu podwyższonego poziomu cukru we krwi. Przeciwcukrzycowe właściwości cynamonu wykazano zarówno w badaniach na zwierzętach, jak i próbach klinicznych. Dowiedziono, że u osób cierpiących na cukrzycę typu 2 cynamon normalizuje poziom glukozy we krwi. Dodatkowo obniża stężenie hemoglobiny glikolowanej, istotnie zmniejszając ryzyko powikłań (retinopatie, nefropatie).

Pomimo wielu badań nie udało się jednoznacznie określić mechanizmu zaobserwowanego działania hipoglikemicznego cynamonu. Wskazuje się na insulinopodobną aktywność polifenoli pozyskiwanych z wyciągów kory cynamonowca. Ponadto badania mówią o podnoszeniu wrażliwości receptorów dla insuliny obecnych w komórkach obwodowych, hamowaniu procesu glukoneogenezy, a także zwiększaniu wydzielania insuliny przez komórki  β trzustki.

Kora cynamonowca jest powszechnie dostępna w formie suplementów diety wspomagających utrzymanie prawidłowego poziomu cukru we krwi. Często łączy się ją z innymi surowcami o działaniu hipoglikemizującym, jak np. liść morwy białej czy naowocnia fasoli. Surowiec jest tym cenniejszy, że pomaga w walce o prawidłowy poziom lipidów, trójglicerydów i całkowitego cholesterolu we krwi.

Ziele rutwicy lekarskiej (Galega officinalis L.)

Metformina (dimetylobiguanid), która obecnie jest najczęściej ordynowanym doustnym lekiem przeciwcukrzycowym, swoje pochodzenie zawdzięcza biguanidom obecnym w liściach rutwicy lekarskiej. Dane literaturowe podają, że ziele rutwicy lekarskiej (herba Galegae) już w średniowieczu stanowiło popularne zioło na spadek cukru.  Za najważniejszy związek tego surowca uznaje się galeginę (pochodna guanidyny). Próby kliniczne przeprowadzane na zwierzętach udowodniły, że podawanie myszom wyciągów z ziela rutwicy wpływa na obniżenie w stężenia glukozy w surowicy oraz spadek masy ciała. Ziele rutwicy stanowi częsty składnik złożonych preparatów wspomagających kontrolowanie poziomu cukru we krwi.

Liść borówki (Vaccinium myrtillus L.) i liść pokrzywy (Urtica dioica L.)

Te dwa surowce to kolejny przykład ziół na obniżenie cukru we krwi, które stosuje się tradycyjnie od bardzo dawna. Zarówno ekstrakty z liści borówki czernicy jak i pokrzywy posiadają (podobnie jak morwa) zdolność hamowania aktywności α-glukozydazy. Nie bez znaczenia jest także potencjał antyoksydacyjny borówki, a jak wiadomo dieta osób cierpiących na cukrzycę, powinna obfitować w antyoksydanty. Wydaje się bowiem, że uszkodzenie komórek β wysp trzustkowych przez wolne rodniki jest bardzo prawdopodobne. Dlatego też zioła, owoce i warzywa bogate w polifenole o działaniu przeciwutleniającym są tutaj jak najbardziej rekomendowane.

Olej z nasion czarnuszki siewnej (Nigella sativa L.). – na spadek cukru 

Olej z nasion czarnuszki to niezwykle bogate źródło niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), ale nie tylko. Zawiera także cenny związek o nazwie tymochinon, który według badań (podobnie jak wyciągi z nasion czarnuszki) może być pomocny we wspomaganiu leczenia cukrzycy i insulinooporności. Zaobserwowano, że dzienna dawka nasion czarnuszki w ilości ok. 2 g wywołuje zauważalny efekt hipoglikemiczny, zarówno na czczo, jak i po posiłku. Działanie takie najprawdopodobniej wiąże się z ochroną komórek β trzustki.

Zioła Ojca Grzegorza na cukrzycę

Jednym z przykładów popularnej mieszanki ziołowej, którą stosuje się w walce z podwyższonym poziomem cukru jest receptura Ojca Grzegorza Sroki:

• Liść borówki czarnej 150 g
• Koszyczek rumianku 100 g
• Naowocnia fasoli 50 g
• Ziele rutwicy 50 g
• Kłącze perzu 50 g
• Korzeń mniszka 50 g
• Liść szałwii 50 g
• Ziele dziurawca 50 g
• Znamię kukurydzy 50 g
• Kwiat jasnoty białej 25 g

Sposób stosowania:

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzyć pod przykryciem 1/2 godz., przecedzić. Pić gorące po jedzeniu 2—3 razy dziennie. Nie słodzić.

Zioła na obniżenie cukru-interakcje z lekami

Jednoczesne stosowanie preparatów ziołowych wspierających leczenie cukrzycy typu 2 z syntetycznymi lekami przeciwcukrzycowymi należy skonsultować z lekarzem. Mogą one bowiem nasilać ich działanie i powodować nadmierny spadek cukru we krwi.

Bibliografia:

1. Kaławaj K, Lemieszek MK. Prozdrowotne właściwości cynamonu. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, Tom 21, Nr 3, 328–331.
2. Błecha K. Fitoterapia w cukrzycy. Rośliny zielarskie, kosmetyki naturalne i żywność funkcjonalna (http://www.drblecha.pl/index.php/2015-01-28-12-02-41/164-fitoterapia-w-cukrzycy).
3. https://www.researchgate.net/publication/316968624_Fitoterapia_w_leczeniu_pomocniczym_cukrzycy
4. http://www.czytelniamedyczna.pl/6726,fitoterapia-w-cukrzycy.html
5. http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2016/04/pf_2016_049-054.pdf
6. http://www.przeglad.ump.edu.pl/uploads/2014/2/167_2_39_2014.pdf
7. https://www.researchgate.net/publication/333236709